Antwerps stadhuis wint Europese erfgoedprijs

Het Antwerps stadhuis prijkt opnieuw in de spotlights. De reden? Het iconische gebouw op de Grote Markt heeft dit jaar de prestigieuze European Heritage Award/Europa Nostra Award 2025 in de wacht gesleept, dé Oscar onder de Europese erfgoedprijzen. En da’s terecht: het stadhuis, dat een grondige restauratie onderging tussen 2018 en 2022, verenigt sinds de heropening traditie, duurzaamheid en een ongekende gastvrijheid in één monumentale parel.

Niet zomaar een gebouw: een levende legende

Met zijn 450 jaar geschiedenis is het stadhuis de trotse kroon op Antwerpen. Gebouwd in een periode van economische bloei, en doorheen de eeuwen de stille getuige van grootse gebeurtenissen – van de Spaanse Furie tot revoluties, van trouwpartijen tot politieke debatten.

Na vier jaar restauratiewerken blies men het stadhuis nieuw leven in, en dat was meer dan nodig. De muurschilderingen waren vaal, het goudleerbehang hing los, en het comfort zat op het niveau van een renaissancekelder. En toch: het restauratieproject was geen gewone facelift. Het was een missie om het huis van bestuur open te trekken naar de stad, zonder haar erfgoedwaarde te verliezen.

Restauratie met hoofd en hart

Antwerpen ging niet over één nacht ijs. Samen met topteams als architectenbureau HUB, Origin Architecture & Engineering, en specialisten in erfgoed, werd een plan gesmeed dat innovatie en respect voor het verleden combineerde. Ook het Vlaams agentschap Onroerend Erfgoed en tal van ambachtslui trokken mee aan de kar.

Het project botste op grote uitdagingen: hoe vernieuw je riolering, elektriciteit of ventilatie, zonder te breken in eeuwenoude muren? Hoe krijgt elk origineel meubelstuk, schilderij of wandbekleding een tweede leven? Het antwoord bleek te liggen in vakkennis, geduld en samenwerking. Stuk voor stuk werden authentieke details zoals het ‘Schoon Verdiep’ – met zijn sierlijke kroonluchters, muur- en plafondschilderingen – in volle glorie hersteld. De historische trouwzaal schittert opnieuw, de raadzaal is opgefrist tot haar oude grandeur.

Duurzaam erfgoed is de toekomst

Uniek aan deze restauratie: het stadhuis werd een open en duurzaam huis. Onder de motorkap schuilt nu het beste van twee werelden. Gebouwsimulaties, jaarringonderzoek, 3D-laserscans en een BREEAM-certificering hielden het proces scherp. Hout en marmer werden tot op het bot onderzocht, groendaken geïnstalleerd en waar mogelijk materialen hergebruikt.

Er werden op slimme wijze nieuwe technieken geïntegreerd zonder het monumentale karakter te schaden, zelfs een warmtenet werd voorbereid. Alle ingrepen – van LED-verlichting tot klimaatbeheer – zijn erop gericht het comfort én de erfgoedwaarde te verhogen. Het stadhuis bewijst zo dat historische grandeur perfect hand in hand kan gaan met ecologie en modern gebruik.

Open huis voor elke Antwerpenaar

Misschien wel de grootste verandering? Het stadhuis is nu meer dan ooit van alle Antwerpenaren. De gelijkvloerse foyer staat overdag open, met activiteiten, tentoonstellingen of gewoon een kort bezoekje aan het kloppende hart van de stad. Op het ‘Schoon Verdiep’ trouw je vandaag nog steeds op de stoelen van vorige generaties Antwerpenaren. Ook de omvorming van een onderbenutte verdieping tot hedendaagse kantoorruimte voor het stadsbestuur toont visionair beleid.

Intussen vonden erfstukken, schilderijen en meubels hun oorspronkelijke plek terug. De verloren gewaande werken van Emile Godding blinken naast schilderijen van Rubens, Jordaens en Teniers terug op hun historische locatie. Ook een 16de-eeuws raam, jarenlang verstopt achter een kast, kon bewaard blijven als heuse archeologische vondst: je kijkt er letterlijk "door de tijd".

Ambitie & samenwerking op Europees niveau

De European Heritage Award/Europa Nostra Award is geen kleinigheid. Elk jaar roemt deze prijs projecten die erfgoed in ere herstellen en tegelijk een nieuwe invulling geven voor de toekomst. De bekroning in de categorie ‘behoud en herbestemming’ erkent het Antwerps stadhuis als toonaangevend voorbeeld in Europa.

De jury loofde vooral de “vooruitstrevende integratie van hedendaags comfort en baanbrekende technieken, uitgevoerd door een bijzonder professioneel en multidisciplinair team”. Een mooie erkenning dus voor iedereen die met liefde, kennis en engagement aan het project werkte: van architecten, restauratoren, marmerexperts tot ICT’ers die het gebouw op digitale hoogte brachten.

Stem voor de publieksprijs: chauvinisme ten top

Naast de juryprijs maakt het Antwerps stadhuis ook nog kans op de publieksprijs. “Fier als een gieter,” noemt waarnemend burgemeester Koen Kennis het: “Laat Europa zien hoe hard dit gebouw leeft in onze stad!” Geen twijfel dat elke Antwerpenaar terecht trots is. Je kan hier massaal voor "de goei" stemmen.

Een (her)opstanding met vele verhalen

De restauratie van het Antwerps stadhuis bracht ook verborgen verhalen boven water. Van de mythische privilegiekom – een loodzware kist die eeuwenlang de stadsrechten bewaarde – tot de koperen obelisken die nu opnieuw verguld de gevel flankeerden. Elk detail draagt bij aan het collectief geheugen van de stad.

Het project bracht ook de waarde van vakmanschap in beeld: restaurateurs herstelden schilderijen, muurschilderingen, het goudleerbehang uit het kabinet van de burgemeester en majestueus marmer. Specialisten uit ontelbare disciplines brachten hun kennis samen in een zelden geziene samenwerking, waarbij soms innovatieve, soms ouderwetse technieken werden ingezet.

Stad van de toekomst, wortels in het verleden

Het Antwerps stadhuis is opnieuw het kloppend hart van Antwerpen, klaar om generaties Antwerpenaren te ontvangen: van trouwers en studenten tot politici en toeristen. Met deze Europese prijs bevestigt Antwerpen niet enkel haar historisch belang, maar ook haar pioniersrol op vlak van duurzaamheid en open stadsbeleid.

Dat net dit stadhuis, met zijn gelaagde geschiedenis en onuitputtelijke verhalen, zo’n internationale erkenning krijgt, is een mooie ode aan de stad en haar mensen. Het is de bevestiging dat erfgoed geen stoffig relikwie is, maar een levend wezen dat telkens weer met de tijd meegaat, zonder zichzelf te verliezen.

Mee durven, mee dromen: Antwerpen als Europees voorbeeld

Het bekroonde restauratieproject van het Antwerps stadhuis laat zien dat grootse geschiedenis, ecologie en Brusselse innovatie perfect samengaan. Of je nu komt voor het majestueuze interieur, de verhalen die elke hoek ademen, of gewoon om te proeven van echte Antwerpse fierheid: het stadhuis is van iedereen, en nu ook van alle Europeanen.