Aan tafel in armoede

 Tweet 

Eten in armoede. Sommigen denken dat het simpeler is dan het is. Wat zouden mensen in armoede graag anders zien? Biedt het OCMW voldoende hulp? In dit stuk komen Antwerpenaars in armoede, armoedewerkers en medewerkers van OCMW Antwerpen aan bod.

De dertiger D. leeft in armoede. Hij woonde op straat, maar huurt nu een appartement met de hulp van het OCMW. De Antwerpenaar vertelt dat hij de middelen niet heeft om gezond te leven. "Een gezonde maaltijd kost zo'n vier tot zes euro per dag. In totaal heb ik elke dag maar 10 euro te spenderen." Hij eet vaak fastfood. Daarmee heeft hij wel gegeten, maar nooit heel gezond. Als OCMW-klant kan hij wel op meer plekken terecht, zoals de buurtrestaurants.

Buurtrestaurants

De buurtrestaurants zorgen ervoor dat mensen in armoede de kans krijgen om uit eten te gaan. Ze worden uitgebaat door Sense vzw, dat meerdere horeca-initiatieven heeft. In Antwerpen zijn er vier buurtrestaurants: De 7 Schaken, Kom.EET, Bakboord en Foyer De Stroming.

60-plussers schuiven aan voor 6,3 euro. OCMW-klanten en mensen met een verhoogde tegemoetkoming betalen drie euro voor een maaltijd. Kinderen (vanaf het najaar tot 18 jaar) en kleinkinderen van OCMW-klanten betalen één euro.

Elke dag zijn er vier gerechten om uit te kiezen. De hele week is er één weekgerecht, één visgerecht en één vegetarisch gerecht. Per dag is er nog een apart gerecht. “Met de weekmenu's van de buurtrestaurants wordt er ingezet op gevarieerde voeding”, vertelt Tanja Van kerckhoven, afdelingshoofd Maatschappelijke Ontplooiing bij OCMW Antwerpen. De menu’s kan je telkens vinden op de site van Sense(kijk bij ‘uitbatingen > buurtrestaurants’).

De buurtrestaurants heetten vroeger “sociale restaurants”. “We hebben die term aangepast om afstand te nemen van de gaarkeukens, want iedereen kan er komen eten. En tegelijk willen we ook het lokale karakter en de link met de buurt benadrukken”, vertelt Van kerckhoven.

“Toch is de kloof tussen arm en rijk bij de buurtrestaurants nog te duidelijk”, vertelt één van de vrouwen in armoede bij Centrum Kauwenberg. Dat is een Antwerpse organisatie die zich richt op gezinnen in generatiearmoede. “Als de maaltijden voor iedereen drie euro zouden kosten in de buurtrestaurants, zou ik minder het gevoel hebben dat er een kloof is”, vertelt ze. Mensen zonder een pasje of die jonger zijn dan 60 jaar betalen acht euro voor een maaltijd in een buurtrestaurant.

Het OCMW doet wel moeite om de kloof tussen arm en rijk niet voelbaar te maken in die buurtrestaurants. “Er wordt gewerkt met pasjes voor wie tegen een lagere prijs mag eten. Maar niemand kan zien wat daarop staat. We proberen er bewust voor te zorgen dat er geen verschil te zien is”, vertelt Van kerckhoven.
Wie in aanmerking komt voor zo’n pasje kan dat aanvragen bij een sociaal centrum van OCMW Antwerpen of in een van de Huizen van het Kind. In de toekomst kan dat ook bij de mutualiteiten en bij Kind en Gezin.

Gêne

Rond armoede hangt veel gêne. “Zeker ook rond de buurtrestaurants”, vertelt Lauren Speeckaert, educatief medewerkster bij Centrum Kauwenberg. “Daar hangt een bepaald stigma op. Het is je trots opzijzetten. Daardoor hebben onze mensen niet altijd zin om daar naartoe te gaan.”

“Iedereen is welkom in een buurtrestaurant”, vertelt Van kerckhoven. “Het zou leuk zijn als meer mensen uit de buurt komen, want die restaurants zijn ook ontmoetingsplaatsen. Maar het OCMW werkt natuurlijk rond kwetsbare burgers en onze toeleiding is gericht op die doelgroep.” Het aantal niet-OCMW-klanten dat er komt eten, verschilt veel per restaurant. Maar er is nog marge op.

Die schaamte is niet het enige lastige. "Gebruikmaken van de goedkope maaltijden is ook niet altijd zo makkelijk", haalt coördinator Laura Pyl van Recht Op aan. Dat is een organisatie in Antwerpen die samen met armen een wereld wil bekomen zonder uitsluiting. Het buurtrestaurant van De 7 Schaken is 7 dagen per week ’s middags open, drie uur per dag. Dat van Bakboord van maandag tot zaterdag, ook drie uur per dag. In de toekomst kan je in die restaurants ook ’s avonds terecht.

Bij Foyer De Stroming kunnen mensen in armoede twee uur per dag ’s avonds langskomen, van maandag tot vrijdag. Enkel Kom.EET is langer open: vier en een half uur, tijdens de weekdagen, zowel ’s middags als ’s avonds. Op zaterdag is het ook open tijdens de middag. "Soms hebben mensen afspraken, bijvoorbeeld met het OCMW, en geraken ze dan niet meer aan hun goedkope maaltijd," legt Pyl uit.

“Daaraan komen we tegemoet met de avondopeningen die er al zijn of die we plannen. En mensen kunnen ook maaltijden afhalen, wat bijvoorbeeld tijdens de week gemakkelijker kan zijn voor wie kinderen heeft”, zegt Van kerckhoven.

De dertiger D. kent die schaamte ook. In de periode dat hij op straat leefde, ging hij soms naar Kamiano. Dat is een restaurant voor thuislozen in Antwerpen. Op woensdag en zaterdag biedt Kamiano een gratis maaltijd aan voor mensen zonder thuis. “Ik vind dat heel chique, zo volledig gratis”, vertelt D. “En ik ben ook een paar keer geweest. Maar wilde niet heel vaak gaan. Daar was ik wat te trots en te koppig voor.”

Voedselpakketten

Het OCMW biedt, naast die buurtrestaurants, ook voedselpakketten aan zijn klanten. Die pakketten worden gemaakt van Europese overschotten. De sociale centra van het OCMW verdelen die, maar liever zouden ze dat door organisaties uit het middenveld laten uitvoeren. “Het aanbod zal zeker niet verminderen”, vertelt Jonathan Mortelmans, bestuurscoördinator Maatschappelijk Werk bij OCMW Antwerpen.

Bij die voedselpakketten zitten geen groenten. “Rijst, spaghetti, één pot saus, één pot choco en een bus melk. En dat één keer per week. Daar heb je niks aan”, vertelt dertiger D. Mortelmans legt uit: “Door de voedselveiligheid nemen we momenteel alleen droge voeding aan. Je kan geen verse groenten in een sociaal centrum bewaren als je daar geen koelruimten hebt. De basisproducten in onze pakketten zijn nu aanvullend bedoeld. Maar samen met de stad is het OCMW dit jaar gestart met een centraal voedselopslag en –distributiecentrum. Door dat project zullen we ook verse voeding kunnen aanbieden, dat die middenveldorganisaties zullen verdelen.” 

Met de voedselcheques wil het OCMW dan weer mensen in noodsituaties helpen. Dat kan door onverwachte omstandigheden zijn. “Je kan ermee betalen in elk grootwarenhuis of buurtwinkel waar maaltijdcheques aanvaard worden”, legt Kris Drossaert uit, afdelingschef Maatschappelijke Integratie bij OCMW Antwerpen. De winkelbedienden merken het verschil niet met een gewone maaltijdcheque. Daardoor is er geen schaamte. Individueel wordt bepaald of iemand recht heeft op een voedselcheque. 

De voedselcheques zijn een vervanging van de voedselbonnen. Daarmee konden ze enkel inkopen doen bij sociale kruideniers. “Maar nogal wat mensen schaamden zich daarvoor”, staat te lezen op de website van De Vereniging van de Vlaamse OCMW-secretarissen. 

Bij een sociale kruidenier kunnen mensen in armoede winkelen tegen een verlaagd tarief. Dat ligt steeds onder de marktprijs. Dat gaat over belangrijk primair voedsel zoals brood en groenten. Om klant te worden, kunnen ze contact opnemen met een sociale kruidenier in de buurt. De voorwaarden verschillen per winkel. Er wordt zowel gekeken naar inkomsten als uitgaven. In Antwerpen zijn er twee sociale kruideniers: Filet Divers (van Bond zonder Naam) en Kiel (beheerd door Sociaal Winkelpunt vzw en ondersteund door het OCMW).

Bij de sociale kruideniers kunnen mensen zelf kiezen welke producten ze willen. Anders dus dan bij de voedselpakketten en de voedselbank. “Daarbij moeten ze natuurlijk tevreden zijn met wat de samensteller van het pakket er heeft ingestoken”, staat te lezen op de website van Sociale Kruideniers Vlaanderen.

Colruyt

Herinnert u zich dertiger D. nog, die vaak fastfood at? “Ongezond eten is vaak duurder, maar mensen denken vaak van niet”, reageert Van kerckhoven daarop. “Het is alleszins duurder dan in goedkope winkels groenten kopen of naar de buurtrestaurants te gaan”, vult Mortelmans aan. 

Om dat winkelen goedkoper te maken, neemt het OCMW deel aan een proefproject van supermarkt Colruyt. Het kreeg de naam “Aan tafel in 1-2-3 euro”. Daarbij krijgen de deelnemende mensen in armoede om de twee weken een gratis receptenboekje. Er wordt gefocust op gemakkelijke en gezonde recepten. De ingrediënten die nodig zijn kunnen OCMW-klanten die week kopen voor één, twee of drie euro per portie. Bij een plotse prijsstijging, krijgen ze hun ingrediënten nog steeds aan de prijs die vooraf is afgesproken. “Zodat mensen gezond kunnen koken voor heel weinig geld”, legt Drossaert uit.

Maar bij gezonde voeding is er nog een probleem volgens Roeland Smeyers van Betonne Jeugd. Die Antwerpse organisatie richt zich op kansarme jongeren. Hij vertelt dat veel jongeren in armoede veel groenten niet lusten. "Als je dat vroeger nooit at, lust je dat ook niet. Ze hebben gezond eten niet van thuis uit meegekregen", legt hij uit.

Rond de voedselbank hangt, net zoals bij de buurtrestaurants, wel wat schaamte. Pyl van Recht Op vertelt ons dat er niet veel groenten verdeeld worden op de voedselbank. Het voedsel wordt door één van de deelnemers van Centrum Kauwenberg ook “dikwijls eenzijdig” genoemd. Maar Centrum Kauwenberg vindt het zeker een goed initiatief. “Als het er niet zou zijn, zouden er veel gezinnen honger lijden”, vertelt Speeckaert.  

Er ontstond in het verleden al wat commotie rond de voedselbanken. Bij het Mechelse Voedselbankverdeelpunt S.O.S. Hulpbetoon zat het begin dit jaar hoog. Het kondigde zijn sluiting aan door de 'ondankbaarheid' van cliënten. Voeding werd soms weggegooid of geweigerd.

Centrum Kauwenberg vindt het concept van de voedselbanken te caritatief. “De houding van: wij delen uit en jij moet maar dankbaar zijn. Daar hebben wij als organisatie het soms moeilijk mee. Wanneer je iets gratis krijgt, voel je je een sukkelaar.” Eén van de vrouwen in armoede reageert: “Sommige mensen hebben het wel graag gratis, omdat ze echt niks hebben.”

Er wordt veel opgericht voor mensen in armoede. Is het genoeg? Hebben zij het daarom niet meer moeilijk? Daar mag u zelf op antwoorden. Dertiger D. zou graag terug willen werken als chef-kok. Zo geraakt hij uit de armoede, met behulp van voeding.

 

© 2017 - StampMedia - Stien Verdick


Volg @stadantwerpen