Museum Mayer van den Bergh

In het hart van de stad Antwerpen herbergt het Museum Mayer van den Bergh een gevarieerde en rijke kunstcollectie. De verzameling in het museum is het werk van één man, collectioneur Fritz Mayer van den Bergh (1858-1901). Zijn interesse ging vooral uit naar de kunst van de Nederlanden uit de late middeleeuwen en de renaissance. Hij had daarbij speciale belangstelling voor Pieter Bruegel de Oude en ontdekte zijn Dulle Griet. Het museum bezit behalve dit wereldberoemde schilderij ook beelden, tekeningen en prenten en een rijke verzameling toegepaste kunsten.

Kunstverzamelaar Fritz Mayer van den Bergh bracht talrijke topwerken uit de middeleeuwen en de renaissance bijeen, vaak stukken die in zijn tijd nog weinig bestudeerd of gewaardeerd waren. Zijn interesse ging vooral uit naar kunst van de Nederlanden, uit de 14de, 15de en 16de eeuw: schilderijen van de Vlaamse primitieven, retabels, monumentaal beeldhouwwerk enzovoort.  

Mayer van den Bergh had een speciale belangstelling voor Pieter Bruegel de Oude en was de ontdekker van de Dulle Griet. Ook het werk Twaalf Spreuken van de oude meester is te zien in het museum. Bovendien is het museum het enigste in België dat werken van Bruegel de Oude bezit. Naast deze wereldbekende schilderijen bezit het museum ook een dertigtal prenten van de hand van Bruegel. Meestal zijn deze prenten veilig opgeborgen in het depot omdat ze te fragiel zijn voor licht maar vorig jaar nog waren ze in het museum voor het eerst te bewonderen in de tentoonstelling Pieter Bruegel ongezien! De verborgen Antwerpse collecties. Andere topwerken zijn het Breviarium Mayer van den Bergh, een van de meesterwerken van de Zuid-Nederlandse miniatuurkunst (ca. 1510), en het geschilderde vierluikje Antwerpen-Baltimore (ca.1400), met zijn stralende kleurenpracht. 

Moeder Henriëtte van den Bergh (1838-1920) liet in de drie jaren na de dood van haar zoon dit museum bouwen om er het levenswerk van Fritz onder te brengen. Het gebouw in neogotische stijl, beantwoordt helemaal aan de kunstsmaak van de verzamelaar. De schilderijen, beeldhouwwerken, wandtapijten, tekeningen, glasramen en nog veel meer, vonden hier voorgoed hun plaats in een huiselijke omgeving met aangepaste historische stijl. Het museum staat vandaag bekend om zijn intieme karakter en is een pareltje in het Antwerpse museumlandschap. 

Topstuk in de kijker: Dulle Griet door Pieter Bruegel de Oude, 1562

Dit schilderij werd door Mayer van den Bergh in 1897 ontdekt op een veiling in Keulen. Niemand toonde enige interesse voor dit 'spookachtig landschap'. De verzamelaar kocht het voor een prikje en identificeerde het werk reeds enkele dagen later. Voordien behoorde het toe aan keizer Rudolf II van Praag. Nu is dit kunstwerk wereldberoemd en in tegenstelling tot vele andere werken van Bruegel de Oude, bestaat er geen kopie van het werk.

Het schilderij wordt beschouwd als een hekeling of uitbeelding van de verschrikkingen van Bruegels tijd. Die vertonen zich in een apocalyptisch beeld. Niet de angst of de dreiging, maar de wanhoop van een verdwaasde mensheid voor een onontkoombare straf spreken tot de verbeelding van de museumbezoeker. Bruegel slaagde er op meesterlijke wijze in 'te schilderen, wat niet te schilderen is,' zoals zijn vriend Ortelius schreef, namelijk een verschrikking boven mensenmaat, kosmisch en alomvattend. Die waardering herinnert er meteen aan dat de boodschap van het tafereel de aandacht niet mag afwenden van het schilderkunstige en coloristische geweld van het werk. Pieter Bruegel onderging hier duidelijk de invloed van Jeroen Bosch, zoals blijkt uit de ongebreidelde verbeeldingskracht en de fascinerende kleuren.

Vorig jaar nog werden in het Museum Mayer van den Bergh de verrassende en ongeziene resultaten getoond van het onderzoek op het schilderij door een team van de Universiteit Gent. De Vakgroepen Kunstwetenschappen, Archeologie en Analytische Chemie onderzochten de schildertechnische opbouw en de pigmenten van Dulle Griet. De voorlopige resultaten onthullen al enkele onbekende aspecten van het wereldberoemde schilderij. Zo blijkt dat Pieter Bruegel het schilderij al Dulle Griet doopte. Het onderzoek geeft een gedetailleerd beeld van de ondertekening van het schilderij en brengt ook de oorspronkelijke kleuren aan het licht.