Het Antwerps studentenhuisvestingsbeleid: een unieke en succesvolle samenwerking tussen stad, hoger onderwijs en GATE15

Het Antwerps kotbeleid is enig in Vlaanderen. Via een unieke samenwerking tussen diverse stadsdiensten, de diensten studentenvoorzieningen van de Antwerpse hoger onderwijsinstellingen en GATE15 werd fors geïnvesteerd in kwaliteitsverbetering en –controle, advies op maat voor koteigenaars en een transparante dienstverlening voor de studenten via Kotweb.

“Dit stadsbestuur heeft van bij het begin van de legislatuur de veiligheid en de kwaliteit van onze studentenkoten als prioriteit gesteld. Vandaag kunnen we een uitgewerkt beleid voorstellen dat gedragen wordt door de verschillende partners”, stelt Claude Marinower. “Dit beleid is uniek in Vlaanderen en is dé inspiratiebron voor andere studentensteden. Ons kwaliteitslabel wordt binnenkort ongetwijfeld gekopieerd in studentensteden binnen en buiten Vlaanderen.”

Er werd de voorbije jaren intens samengewerkt tussen de Antwerpse stadsdiensten woonadvies, stadstoezicht, bestuurlijke handhaving, stadsontwikkeling en de brandweer en politie enerzijds, en de diensten studentenvoorzieningen van het Antwerps hoger onderwijs anderzijds. Deze unieke samenwerking loopt via het Antwerpse studentenplatform GATE15, kwam er naar aanleiding van de vraag of er een tekort was aan kwalitatieve studentenhuisvesting in Antwerpen.

Sinds 2010 wordt jaarlijks een overzichtslijst opgemaakt van waar de studenten dat lopende academiejaar op kot zitten. Bovendien is elke huiseigenaar die aan studenten verhuurt, sinds begin dit jaar verplicht om dat te melden aan de stad.

Beide lijsten, die van kotstudenten en koteigenaars, brachten aan het licht dat er geen tekort aan studentenhuisvesting is in Antwerpen en dat slechts 7500 van de 45 000 studenten op kot gaan (minder dan 20%). Het aantal kotstudenten blijft stabiel sinds 2010, ondanks de sterke groei van het totaal aantal Antwerpse studenten.

Gerichte controles in een aantal straten met veel studentenhuisvesting gaven in 2010 aan dat er op dat moment een tekort was aan kwalitatieve koten in Antwerpen en dat een transparant kader voor kotbazen ontbrak.

Bij deze eerste kotgerichte controles zes jaar geleden bleken de bezochte panden brandonveilig te zijn en niet conform de normen van de Vlaamse Wooncode. Een dringende wetgeving drong zich op. Diverse stadsdiensten, het hoger onderwijs en GATE15 werkten op basis van deze gegevens intensief samen om het tekort aan kwalitatieve koten in Antwerpen aan te pakken via de regelgeving én vooral in de praktijk.

In najaar 2011, direct na de eerste vaststellingen, werden de principes van het kwaliteitsbeleid vastgelegd. Er werden brandveiligheidsnormen opgesteld in samenwerking met brandweer Antwerpen en opgenomen in de politiecodex. De kotbazen werden via infosessies op de hoogte gebracht en betrokken bij de start van het kwaliteitsbeleid.

Enkele maanden later, in februari 2012, werd het startschot gegeven van de pandcontroles die op tot de dag van vandaag doorgaan. Alle studentenhuisvesting in Antwerpen wordt systematisch gecontroleerd op woonkwaliteit, (brand)veiligheid en bouw. Wanneer een pand voldoet aan alle eisen op het vlak van woonkwaliteit en brandveiligheid krijgt het een kwaliteitslabel, een zichtbaar signaal aan studenten en hun ouders dat de kamer kwalitatief en veilig is bevonden bij controle. Het kwaliteitslabel is uniek in en buiten Vlaanderen.

Dit kwaliteitslabel, vormgegeven als een groene rozet, is ook zichtbaar via de databank van Kotweb. De stad raadt daarom eigenaars met een goedgekeurd pand aan om dat gratis op deze referentiedatabase te plaatsen.

Meer dan 850 studentenpanden - wat overeenkomt met ongeveer 8900 koten/studio’s/appartementen - werden tot nog toe minstens 1 keer gecontroleerd.

Ongeveer 300 panden, of 3480 wooneenheden voor studenten, hebben ondertussen een kwaliteitslabel gekregen. Eén derde van alle Antwerpse koten is dus momenteel al volledig in orde op het vlak van woonkwaliteit en brandveiligheid, ondanks de vrij recente extra veiligheidsvoorschriften. De stad Antwerpen maakt zich sterk dat alle gemelde koten tegen het einde van deze legislatuur minstens 1 keer gecontroleerd zullen zijn.

“Met het systeem van de kwaliteitslabels bewijst Antwerpen haar voortrekkersrol in Vlaanderen op gebied van studentenwoningen. Een groen label staat garant voor een kwaliteitsvol, veilig en gekeurd kot. Dat schept duidelijkheid voor alle Antwerpse kotstudenten,” zegt burgemeester Bart De Wever. “Maar ook de eigenaars krijgen dankzij het nieuwe kader zekerheid. De controles gebeuren grondig en gericht. We merken bovendien dat een meerderheid van de kotbazen rekening houdt met de opmerkingen na een eerste controle. Ze kunnen op die manier aandachtspunten snel bijsturen om een groen label te behalen. Tegen 2018 zullen we alle koten gecontroleerd hebben.”

Dankzij deze unieke praktijkervaring houdt de stad ook de vinger aan de pols en wordt de stedelijke regelgeving permanent getoetst en desnoods ook aangepast aan de praktijk, de noden en problemen op het terrein. Zo werden bijvoorbeeld het voorbije jaar de brandveiligheidsvoorschriften uitgebreid naar gemengde gebouwen en werd de verplichte melding van kotbazen scherper opgenomen. Bovendien is elke kotbaas sinds januari 2016 verplicht een beheerder aan te stellen per gebouw. Deze beheerder is het eerste aanspreekpunt voor studenthuurders en betrokken diensten in geval van veiligheids- of overlastproblemen.

De stad Antwerpen investeert dus in kwalitatieve studentenhuisvesting, en ondersteunt daarbij maximaal de koteigenaars. Zo werd vrij snel na de start van de controles een extra dienst op maat aangeboden: drie projectarchitecten van de dienst woonadvies geven vrijblijvend, op maat en ter plaatse in het studentenpand technisch advies aan de koteigenaar. Dit kan zowel voor als na de controle. De stad Antwerpen wil er op deze manier voor zorgen dat de bestaande studentenhuisvesting zoveel mogelijk de kwaliteitsnormen haalt en blijft halen. De projectarchitecten kwamen reeds 550 keer ter plaatse voor advies.

Wanneer eigenaars na een eerste controle nog niet volledig in orde zijn met de voorschriften, krijgen ze een half jaar de tijd om verbeterwerken uit te voeren. Als na de hercontrole wordt vastgesteld dat het studentenpand nog steeds niet volledig voldoet aan de kwaliteits- en veiligheidsnormen, krijgt het pand een rood label. Het gaat dan om zowel lichte als zwaardere overtredingen op het vlak van woonkwaliteit en/of brandveiligheid.

Dit rode label is niet alleen zichtbaar op Kotweb, maar een lijst van deze afgekeurde panden is ook raadpleegbaar op de site van de stad Antwerpen. De stad Antwerpen start bij deze panden opvolgingsprocedures met hercontroles op, die in het ergste geval kunnen leiden tot sluiting van het pand.

Bij vaststelling van acute gebreken treedt de stad nog daadkrachtiger op: de eigenaar krijgt slechts enkele dagen tot maximaal enkele weken de tijd om het pand in orde te maken. Bovendien is de kans groot dat de bewoners van het pand intussen worden ondergebracht op een andere tijdelijke plek, op kosten van de koteigenaar. Acute gevaren zijn onder andere het ontbreken of niet veilig bruikbaar zijn van evacuatiewegen, stabiliteitsproblemen, elektrocutiegevaar, niet conforme gasverbrandingstoestellen.

In geval van acuut gevaar wordt ook het nieuw opgerichte crisisteam van Kotweb ingeschakeld: een bijstandsteam vanuit de diensten studentenvoorzieningen hoger onderwijs komt ter plaatse om de studenten op te vangen en te begeleiden. Ook na de ontruiming verleent Kotweb bijstand aan haar studenten.

Kotbazen kunnen steeds terecht bij de projectarchitecten van de stad Antwerpen, via 03 338 75 74 en studentenhuisvesting@stad.antwerpen.be. Ze vermelden daarbij steeds of het gaat om proactief advies of advies na een controle.

Studenten kunnen steeds advies inwinnen bij GATE15 of bij Kotweb. Ook heeft elke hoger onderwijsinstelling in Antwerpen een of meerdere Kotweb-medewerkers die studenten bijstaan bij hun vragen rond hun pand of contract.

GATE15 organiseert bovendien voor toekomstige studenten en hun ouders jaarlijks een Open Kotdag. Tijdens deze dag wordt onder andere uitleg gegeven over het kwaliteitslabel.

De stad Antwerpen blijft via GATE15 investeren in studenten en in een structurele samenwerking met de Antwerpse hoger onderwijsinstellingen.

Zo wordt volgend academiejaar, in partnership met het Antwerps hoger onderwijs, de website van Kotweb nog transparanter en klantvriendelijker gemaakt voor studenten en kotbazen. Het kwaliteitslabel van de stad Antwerpen, het modelcontract van Kotweb en de meldpunten voor studenten zullen daarbij centraal staan.

Ook zal de vernieuwde site transparante informatie rond kortetermijnverhuur (voor internationale studenten) bevatten. Kotweb wordt zo verder uitgebouwd tot dé en enige referentiedatabase van studentenhuisvesting in Antwerpen.

Samen met het Antwerps Studentenoverleg, politie en brandweer Antwerpen wordt blijvend ingezet op inbraak- en brandpreventiecampagnes en op het informeren van studenten over het kwaliteitsbeleid van de stad.

Binnen de stad zelf wordt verder onderzoek gevoerd naar nieuwe woonvormen van/voor studenten binnen het wettelijk kader, zoals hospitawonen en starterswoningen. Daarnaast wordt intens samengewerkt rond de monitoring van nieuwe studentenhuisvesting: een verderzetting van het wettelijk kader om nieuwbouw te spreiden en zo de leefbaarheid van wijken, de mix van studenten en andere bewoners te blijven garanderen.

En tot slot wil de stad als pionier samenwerken met Vlaanderen: Antwerpen wil haar kennis en ervaring delen en vanuit de praktijk eventuele probleemstellingen aankaarten. De stad wil zo bijdragen tot een continue toetsing van en verbetering van het wettelijk kader voor studentenwoningen.

Deze inspanningen en samenwerkingen zorgen ervoor dat Antwerpen een kwalitatieve studentenstad is: er is niet alleen de kwaliteit van het hoger onderwijs in de stad, maar we bieden daarnaast de studenten ook een veilige thuishaven, een kwalitatieve woonstad.

Op 12 maart zijn toekomstige studenten en hun ouders van harte welkom in Antwerpen om dit kwaliteitsvol studie- en woonaanbod te komen ontdekken, tijdens respectievelijk de Open Campus- en Open Kotdag.