Uniek toonmoment panelen gebrandschilderde glasramen uit Sint-Jacobskerk

Op dinsdag 15 oktober 2013 opende het Rubenianum de deuren voor een toonmoment van twee panelen van de historische gebrandschilderde glas-in-loodramen uit de Sint-Jacobskerk. De glasramen werden in december 2010 gedemonteerd en overgebracht naar het atelier van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) voor uitgebreid onderzoek. De werkwijze en belangrijke resultaten van dit onderzoek werden door de onderzoekers toegelicht. Nog tot 22 oktober kan iedereen deze unieke stukken van dichtbij bewonderen in het Rubenianum. Daarna worden ze teruggeplaatst op hun oorspronkelijke plek in de Sint-Jacobskerk.

België beschikt over een rijk erfgoed wat betreft gebrandschilderde glas-in-loodramen. Er is echter weinig historische kennis en documentatie rond de composities en het gebruikte materiaal. Dit komt omdat glasramen zich vaak op onwerkbare hoogtes bevinden. In de Sint-Jacobskerk hebben de glasramen bv. een onderzijde op meer dan 3 meter hoogte en reiken ze met hun bovenzijde tot 12 meter hoogte. Omwille van restauratiewerken aan de Sint-Jacobskerk werden de glasramen voor veiligheidswerken gedemonteerd. Daardoor was het mogelijk om een intensief onderzoek te organiseren. Het agentschap Onroerend Erfgoed en de stad Antwerpen zetten hier met de nodige financiële steun hun schouders onder. Het onderzoek, met een totaal kostenplaatje van 217 081,70 euro, werd voor 80% gesubsidieerd door het agentschap Onroerend Erfgoed.

Wetenschappelijk en kunsthistorisch onderzoek gingen hier hand in hand. Op basis van de chemische analyses konden belangrijke conclusies getrokken worden over de authenticiteit en de restauratiegeschiedenis van de glaspanelen; het oorspronkelijke ontwerp en de materialen die daarbij gebruikt zijn; de glassoorten en de glasverven. Ook werd er voor het eerst een wetenschappelijke documentatie opgesteld.

De doelstelling van het onderzoek van de glasramen is inzicht te verwerven in de materiaal-technische toestand van de zestiende- en zeventiende-eeuwse gebrandschilderde glasramen. Op basis daarvan kan dan een voorstel voor de toekomstige conserveringsbehandeling geformuleerd worden. De panelen werden ook licht gereinigd en beperkt geconserveerd.

Na bijna drie jaar kunnen de panelen binnenkort terugplaatst worden op hun oorspronkelijke plek in de Sint-Jacobskerk. De aangestelde aannemer, Glaswerken A. Mortelmans nv,  bracht met steun van provincie Antwerpen ook voorzetbeglazing aan, waardoor de glasramen in de toekomst beter beschermd zijn.

In het voorjaar 2014 zijn alle huidige werken afgerond en zal de kerk opnieuw tijdelijk worden opengesteld voor bezoek. Daarna zal ze weer even gesloten worden voor de volgende fase van de werken, namelijk de schilderwerken van het volledige kerkinterieur.

Wie de twee unieke gebrandschilderde glas-in-loodpanelen ook eens van dichtbij wil bewonderen, kan ze nog tot en met 22 oktober vrij bezichtigen in het Rubenianum. Openingsuren van maandag t.e.m. vrijdag: van 9  tot 12 uur en van 13 tot 16  uur.

Erfgoedliefhebbers kunnen ook deelnemen aan een middaglezing. De restauratoren gaan dan dieper in op hun onderzoek. De lezing vindt plaats in het Rubenianum, op vrijdag 18 oktober om 12.30 uur. Inkom is gratis. Deelnemers kunnen zich van tevoren inschrijven via een mail aan rubenianum@stad.antwerpen.be. Meer info op www.rubenianum.be.