Parochiekerkenplan: Een actuele langetermijnvisie voor Antwerpse parochiekerken

Vandaag stelden de stad en het Bisdom Antwerpen het ‘Parochiekerkenplan Antwerpen 2016’ voor. Dit plan bundelt toekomscenario’s voor 69 Antwerpse parochiekerken en dient als leidraad om verder uit te werken. De stad en het Bisdom Antwerpen willen zo werken aan een langetermijnvisie voor een zinvol en haalbaar gebruik van kerkgebouwen. Kerkbesturen en parochies staan centraal om deze toekomst verder vorm te geven.

 

De voorbije 2 jaar hielden de stad en het Bisdom Antwerpen gesprekken met 69 lokale kerkbesturen en 10 centrale kerkbesturen om een toekomstvisie voor hun kerkgebouwen uit te werken.

 

Alle toekomstscenario’s zijn nu een eerste keer samengevat in het ‘Parochiekerkenplan Antwerpen 2016’. Een eerste keer omdat dit een lopend en dynamisch denkproces is, dat nog verder zal gaan, en waarin dit plan een stand van zaken geeft. “Het plan is een belangrijke stap naar de toekomst”, zegt schepen voor erediensten Philip Heylen. “Het is een leidraad voor verder overleg en een stevige kapstok om samen te zoeken naar een zinvol en haalbaar gebruik van onze kerkgebouwen. Soms zijn er al concrete plannen die in de lokale parochie gegroeid zijn, soms zijn die bijna klaar voor uitvoering. Maar vaak is het niet zo eenvoudig en formuleren we eerst een richtinggevende visie. Dat is dan een vertrekpunt om de mogelijkheden verder te onderzoeken met de lokale kerkgemeenschappen en andere betrokkenen. De gesprekken daarover zijn nog lang niet ten einde.”

 

“Het Bisdom Antwerpen gelooft in de toekomst van de katholieke kerkgemeenschap in de regio Antwerpen en gaat ervoor”, zegt de Antwerpse bisschop Johan Bonny. “Voor wie een toekomstgericht beleid voert, is de vraag niet alleen wat er niet meer is of wat er nog is, maar ook en vooral wat er best zou zijn of wat we willen mogelijk maken. Antwerpen heeft een (relatief) klein historisch centrum en een brede pluriforme periferie. Die periferie is voor het Bisdom Antwerpen een belangrijk punt van aandacht. Indien we het ons gemakkelijk wilden maken, zouden we ons uit deze complexe periferie kunnen terugtrekken. Dat is echter niet onze keuze. We voelen ons daarin gesterkt door paus Franciscus die er sinds zijn verkiezing op hamert dat de Kerk zich niet uit de periferieën van onze samenleving en van het menselijke leven mag terugtrekken.”   

 

Unieke en veelzijdige denkoefening

Om een toekomstscenario uit te werken, hielden de betrokkenen rekening met de staat en de erfgoedwaarde van het gebouw, de onderhoudskosten, de draagkracht van het lokale kerkbestuur, de eigenheid van de kerkgemeenschap, de aanwezigheid van naburige kerken en  de pastorale visie van het Bisdom en de noden van de buurt. Alle elementen moesten samen gelegd worden.

 

Volgens Mgr. Johan Bonny was dit noodzakelijk: “Kerken zijn meer dan bakstenen en boekhouding. Het gaat eerst en vooral over de vraag: in welke samenleving willen wij binnen 20, 40, 60 jaar wonen? Hoe willen we kansen scheppen en ruimte bieden voor een gediversifieerd religieus en levensbeschouwelijk aanbod, zeker in de meest ‘strategische’ of ‘risicovolle’ buurten van onze stadsregio?”

 

Al 11 kerken startten verandertraject

Voor 11 kerken startte het lokale kerkbestuur zelf een verandertraject. Ze worden hierbij ondersteund door de stad Antwerpen, het Bisdom Antwerpen en het Centrum voor Religieuze Kunst en Cultuur. Bij 5 van de 11 kerken wordt nagekeken of het kerkgebouw naast zijn functie als eredienstruimte ook kan worden gebruikt voor sociale, culturele, groen- of woonfuncties. Schepen Heylen: “Dat is minder eenvoudig dan het lijkt. Kerkgebouwen zijn vaak grote en dure gebouwen, met beperkingen voor lichtinval of verwarming, of omdat ze beschermd zijn. Een nieuwe functie moet passen in een kerk, en de nieuwe uitbater moet ook het gebouw kunnen beheren en in stand houden. Er liggen waardevolle voorstellen op tafel: een park in combinatie met woningen en een school, sociale huisvesting in combinatie met een kinderdagverblijf, dus een zinvolle invulling die ook de buurt en de gemeenschap rond de kerk ten goede komt. De vraag is nu om verder te onderzoeken of deze plannen ook uitgevoerd kunnen worden.”

Bij 3 andere kerken zal de eredienst verhuizen naar een kleinere ruimte of kapel. Voor nog 3 andere kerken worden de mogelijkheden van het gebouw verder onderzocht.

 

De volgende jaren wordt voor een dertigtal parochiekerken de mogelijkheid tot nevenbestemming onderzocht. Op die plekken blijft de parochie bestaan en het kerkgebouw blijft ook kerk. De lokale kerkbesturen kunnen tijdens deze verandertrajecten blijven rekenen op de steun van de stad en het Bisdom Antwerpen. Samen engageren ze zich om te blijven werken aan een zinvolle toekomst voor kerkgebouwen. Een toekomst waar zowel plaats is voor kwalitatieve eredienstruimten als nuttige functies voor de buurt of andere partners.

 

Niet voor elk kerkgebouw op het grondgebied van de stad Antwerpen zal dus een verandertraject worden opgestart.

 

Het college legt dit plan nog ter goedkeuring voor aan de gemeenteraad.