De aanbidding van de Koperen Slang terug in het Maagdenhuis

‘De aanbidding van de Koperen Slang’, een drieluik van de 16de-eeuwse schilder Michiel Coxcie, is opnieuw te zien in het Antwerpse Maagdenhuismuseum. Het werk werd volledig gerestaureerd door studenten van het departement Conservatie en Restauratie van de Universiteit Antwerpen.

De triptiek van de Koperen slang hing oorspronkelijk in het Knechtjeshuis, het Antwerpse Jongensweeshuis. Nu maakt het deel uit van de permanente collectie van het Maagdenhuismuseum.

De mecenas Petrus van Rees bestelde het schilderij in 1554 en werd op een van de zijpanelen afgebeeld als karmeliet. Het middenpaneel, de voorstelling van de Aanbidding, illustreert een passage uit het Oude Testament: Mozes richt de koperen slang op tot redding van het Joodse volk. Het is in feite een voorafbeelding van de Kruisiging van Christus. Hij sprak immers: ‘Ik ben de Koperen Slang… Christus is de nieuwe slang, die de oude overwonnen heeft. Koper, het hardste en meest duurzame van de metalen, is een beeld van Christus’ Godheid en van de eeuwigheid van zijn rijk.’ Op de zijpanelen is rechts de Kruisvinding en links de Kruisverheffing te zien. Op de keerzijde van die zijpanelen staat rechts de Heilige Petrus met een karmeliet en links de Heilige Petrus-Thomas.

In september 2012 werd het kunstwerk naar de Artesis Hogeschool (KASKA/Antwerpen) overgebracht voor restauratie. Dat gebeurde in het kader van een masteronderzoek (Universiteit Antwerpen, Faculteit Ontwerpwetenschappen, Opleiding conservatie-restauratie) onder leiding van professor Griet Blanckaert en zes van haar leerlingen. Nadia Wilting, één van die leerlingen, behaalde haar master tijdens het academiejaar 2013-2014. Zij behandelde het middenpaneel van het schilderij.

Uit het onderzoek, dat twee jaar duurde, blijkt dat het middenpaneel het werk is van het atelier van Coxcie. De zijluiken vertonen ondertekeningen die misschien van Michiel Coxcie zelf zijn.

De voorkanten van de zijluiken zijn zeker van de ‘Vlaamse Rafael’. De portretten van de drie figuren die daarop staan, zijn duidelijk van hogere kwaliteit. Een drieluik werd meestal in gesloten toestand getoond, waardoor het meest hoogwaardige werk zo te zien is.

Tijdens het onderzoek werd ook de identiteit van opdrachtgever Petrus van Rees, de karmeliet, achterhaald.

Michiel Coxcie (1499 - 1592) kreeg van zijn tijdgenoten de bijnaam ‘De Vlaamse Rafael’, omdat ze zijn talent erg hoog inschatten. Hij was een van de meest invloedrijke schilders van de zestiende eeuw.

Coxcie bracht een tiental jaren door in Rome waar hij zich verdiepte in de antieke oudheid en de kunst van renaissancemeesters zoals Rafael, Michelangelo en Da Vinci. Terug in eigen land ontwierp hij altaarstukken, glasramen en wandtapijten voor opdrachtgevers in Brussel, Antwerpen en Mechelen. Een aanstelling als hofschilder van Filips II bekroonde zijn carrière.

Coxcies tijdgenoten inspireerden zich op zijn vernieuwende stijl en composities. Ook in de eeuwen na zijn dood kijken kunstenaars nog bewonderend naar zijn oeuvre. Onder andere Peter Paul Rubens liet zich door hem inspireren.

Meer info staat op de Facebookpagina van het Maagdenhuismuseum.